باغ دولت آباد یزد مربوط به دوره زندیه یکی از باغ‎‎های بدیع و بزرگ ایرانی ثبت شده در میراث جهانی است که نمایشگر بی ‎‎ نظیری از تلفیق باد و آب محسوب می‎‎شود.

به گزارش ایسنا – منطقه یزد، این باغ که در خیابان شهید رجایی واقع در محله چهار منار یزد واقع شده، از نمونه باغ‌های بزرگ ایران است که در «دوره زندیه» بنا شده است.

این باغ بزرگ یکی از بنیادها و آبادانی‌های محمدتقی خان مشهور به خان بزرگ، سرسلسله خاندان خوانین یزد و مرد مقتدر آن عهد است. او ابتدا قناتی با نام دولت‌آباد ایجاد کرد و سپس از آب آن قنات، باغ دولت‌آباد را به وجود آورد.

بنای این مجموعه به سال ۱۱۶۰ ساخته ‌شده و در حدود ۲۶۰ سال قدمت داشته و محل اقامت حاکم وقت و معاصر با شاهرخ میرزا و کریم‌خان زند بوده است.

این مجموعه یادگاری است از دوره‌های افشاریه و زندیه که شامل عمارت سر در، ساختمان هشتی و بادگیر، عمارت بهشت‌آئین و تالار آینه، عمارت تهرانی، آب‌انبار دو دهانه و باغ ناصر است. فضای سبز باغ، درختان میوه مانند انگور و سرو و کاج داشته و همچنین گل‌های محمدی و سرخ نیز در باغ دیده می‌شوند.

آنچه این باغ را در میان باغ‌های ایرانی شاخص نشان می‌دهد، بادگیر مرتفع آن است که با ۳۳٫۸ متر بلندترین بادگیر جهان شناخته‌ شده ‌است. از دیگر خصوصیات این بادگیر، هشت‌ ضلعی بودن آن‌ است که باعث می‌شود باد در هر جهت بوزد و به‌راحتی و به‌سرعت به قسمت زیرین هدایت شود.

از سوی دیگر در زیر این بادگیر حوضی قرار دارد به‌طوری‌که با وزیدن باد به سطح آب حوض، هوای خنکی را  داخل بنا ایجاد می‌کند. دراین ساختمان با تلفیق باد و آب که درحوض‌های داخل ساختمان درجریان است، هوای خنک از زیر بادگیر به قسمت شاه‌نشین و تالارها انتقال پیدا می‌کند و به همین دلیل به این بنا، ساختمان تابستانه نیز گفته می‌شود.

آب در باغ دولت آباد بیش از هر باغ ایرانی دیگری به نمایش گذاشته شده است و در تمام سطوح آن جریان دارد. در این باغ شاهد فرو رفتن آب و فوران مجدد آن در قسمت های مختلف هستیم که با استفاده از قوانین معماری میسر شده است.

طرح باغ دولت آباد یکی از اصیل ترین و بدیع ترین طرح های باغ رسمی ایرانی است. این باغ هم ردیف باغ فین در کاشان و باغ شاهزاده ماهان در کرمان و از باغ‌های ایرانی ثبت شده در میراث جهانی یونسکو است.منبع: ایسنا